Tijdens de Koude Oorlog, in een tijd dat de Verenigde Staten geobsedeerd probeerden alle potentiële gevaren uit te bannen – of dat nou communisme of natuurgeweld was – werd een futuristisch project gestart dat onderzocht hoe orkanen kunstmatig afgezwakt konden worden.

Regen maken

Al langer was men bezig met experimenten om het weer te beïnvloeden. De Nederlander August Willem Veraart deed in de jaren ’30 bijvoorbeeld de eerste proeven om zelf regen te maken. Hoewel Veraart veel bekendheid kreeg vanwege een zware regenbui in Nederland vlak na zijn experiment – wat toeval was – slaagde hij er niet in kunstmatig regen op te wekken. In 1946 lukte dat de Amerikaanse scheikundige en meteoroloog Vincent Schaefer wel. Hij ontdekte dat door zilver jodide te combineren met droogijs en dat vervolgens in een wolk te schieten er neerslag ontstaat.

Na zijn ontdekking bleef Schaefer experimenteren. Zo wierp hij in 1947 al een mix chemicaliën en droogijs in een orkaan die op Florida afstevende. Enkele uren daarna veranderde de orkaan van richting en richtte uiteindelijk veel schade aan in Savannah, een stad in Georgia. Hoewel orkaandeskundigen direct al volhielden dat die koerswijziging natuurlijk was en niets te maken had met het experiment, was de aandacht van Schaefer en andere enthousiastelingen voor ‘weermodificatie’ getrokken.

Wedloop om het weer

Het duurde echter nog lang voordat er in de projecten van Schaefer werd geïnvesteerd. Tijdens een congresvergadering in 1961, waar de afgevaardigde van South-Dakota Mr. Case bij President Kennedy pleitte voor investeringen in weermodificatie, ging de bal rollen. Hoewel Case fel gekant was tegen de investeringen in ‘destruction of mankind’ – waarmee hij uiteraard doelde op het Amerikaanse atoomprogramma en de wapenwedloop – maakte hij toch gebruik van de klassieke Koude Oorlog-retoriek en de overtuigingen die daaraan ten grondslag lagen. Als de Verenigde Staten op alle fronten in de wereld voorop wilde blijven lopen als moderne en technologisch superieure natie, stelde hij, móést er geïnvesteerd worden in weermodificatie. En zo geschiedde: in 1962 ging Project Stormfury van start.

Moderniteit en maakbaarheid

De totstandkoming van het project past eveneens in het destijds gangbare geloof in technologische vooruitgang en het idee dat de mens alles kon maken. Dat komt goed naar voren in de speech ‘Weather – Take It Or Make It’ (1961) van admiraal Luis de Florez: ‘Het is vreemd dat het Amerikaanse volk – dat leeft in de veronderstelling dat elk probleem opgelost kan worden als je de intelligentie bezit het te definiëren en de moed hebt om eraan door te werken – zich fatalistisch neerlegt bij het weer, zoals onze verre voorvaderen dat duizenden jaren geleden ook deden. Het is een feit, dat als het aankomt op het weer, we alles wat komt passief accepteren, geduldig, als ware het een daad van de Goden.’ De logica die daarmee gepaard ging was dat iedereen die zich aan de kant van de natuur schaarde en weermodificatie afwees, zich daarmee automatisch tegen de vooruitgang van de mensheid keerde en dus wel gek moest zijn.

Experimenteren

Het doel van het project was het afzwakken van de windsnelheden van orkanen, hoewel ook nog steeds werd geloofd dat een orkaan door weermodificatie van koers gewijzigd kon worden. Om dat te bewerkstelligen, vlogen tussen 1962 en 1971 vliegtuigen met ionen jodide en droogijs verschillende orkanen in, waar zij in het oog van de orkaan hun lading losten.

De orkanen die gebruikt werden voor de experimenten koersten volgens de regel niet af op land, zodat het onderzoek onmogelijk per ongeluk mensen kon schaden. Daarvan werd het project wel meermaals beschuldigd door tegenstanders. In 1969 werd over orkaan Camille, die 256 doden en meer dan 1 miljard dollar aan schade veroorzaakte, beweerd dat haar koers en kracht gevolg waren geweest van een uit de hand gelopen Stormfury-experiment. Dat klopte overigens niet: het project hield zich netjes aan haar eigen regels.

Project Stormfury: een mislukking?

Ondanks de fantastische hoop die de wetenschappers hadden, stapelden zich met de jaren data en observaties op die hun originele hypothese tegenspraken. Vanaf 1971 werd er niet meer gevlogen en in 1983 werd de financiering voor het project stopgezet. Helemaal zinloos was het futuristische avontuur echter niet: het pionieren tijdens Project Stormfury leverde – zoals dat vaker ging met historische ‘mislukkingen’ – veel nieuwe kennis op die vandaag de dag nog gebruikt wordt bij het voorspellen van orkaankracht.

Dit artikel verscheen ook op IsGeschiedenis.nl