Het stormt in Nederland. Op veel plekken heeft de brandweer het druk met het oplossen van problemen door stormschade en alle vijf de grote stormvloedkeringen zijn voor het eerst in de geschiedenis allemaal gesloten. De windkracht wordt vaak gemeten in de schaal van Beaufort, vernoemd naar een Britse admiraal die de manier om de windkracht uit te drukken bedacht.

De carrière van Francis Beaufort

Francis Beaufort (7 mei 1774 - 17 december 1857) scheepte al op dertienjarige leeftijd in op een schip van de East India Trading Company. Van daar klom hij tijdens de oorlogen tussen Engeland en Napoleons Frankrijk op tot midshipman bij de Royal Navy en niet veel later kreeg hij het commando over een schip: de HMS Woolwich. Tijdens zijn carrière was hij bijzonder geïnteresseerd in de weersomstandigheden en hydrografie. Zo hield hij al op jonge leeftijd een weerlogboek bij, naar verluid omdat hij tijdens een storm bijna verdronk. Die passie voor het weer en de weersomstandigheden leverden hem later veel faam op. Uiteindelijk klom Beaufort op tot Hydrographer of the Navy. Onder zijn aanvoering werd het Hydrografisch instituut van de Royal Navy het belangrijkste hydrografisch instituut ter wereld.

Behoefte aan een universele

Als commandant van de HMS Woolwich kreeg Beaufort behoefte aan een universele schaal om de windkracht mee aan te duiden. Tot dan toe bestond die niet. Zeelui hanteerden zo hun eigen termen om de wind mee aan te duiden en vaak werden die mondeling van generatie op generatie overgedragen. Uiteraard was dat nogal arbitrair, wat voor de ene schipper een zacht briesje was, kon voor de andere schipper een stevige bries zijn. Francis Beaufort besloot orde in de chaos aan te brengen en een universeel systeem op te zetten waarmee de windkracht werd uitgedrukt.

De schaal van Beaufort

In 1805 kwam Beaufort met zijn eerste versie van de schaal, die hij verder door bleef ontwikkelen. Beaufort baseerde zijn schaal op het gedrag van een volledig getuigd Engels oorlogsschip in bepaalde windomstandigheden. Het belangrijkste uitgangspunt daarbij was de druk die de wind op een zeil uitoefende. Die bepaalde namelijk hoeveel zeil een schip nog kon voeren.

Reis van de Beagle

De eerste keer dat de schaal van Beaufort echt officieel gebruikt werd, was tijdens de reis van Robert FitzRoy met HMS Beagle. Die reis is vooral bekend geworden door de aantekeningen van Charles Darwin, maar was dus ook van grote invloed op de manier waarop meteorologen lange tijd de wind zouden waarnemen. In 1838 werd de Beaufortschaal de officiële manier waarop windkracht werd aangeduid in de logboeken van de Royal Navy. In 1873 werd de schaal van Beaufort internationaal erkend. Beaufort maakte dat niet meer mee.

De schaal die Beaufort bedacht had, bestond uit 13 classificaties, nu beter bekend als windkrachten. Nul was windstil, twaalf was orkaankracht. Bij de verschillende classificaties hoorden ook omschrijvingen van het uiterlijk van de zee of het land. Tot 1955 werd de schaal nauwelijks veranderd, hooguit werden de omschrijvingen enigszins aangepast. in 1955 werd de schaal uitgebreid tot zeventien classificaties.

Beaufort achterhaald

Inmiddels is de schaal voor de meeste meteorologen achterhaald. Het is voor hen lastig de schaal objectief te gebruiken omdat de belangrijkste referentiepunt, de winddruk in een zeil, achterhaald is. Met moderne middelen is het eenvoudiger om de windsnelheid in meters per seconde, of kilometers per uur te berekenen. Voor veel ‘gewone’ mensen blijft de schaal van Beaufort echter nog een makkelijke manier om de windkracht uit te drukken.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met IsGeschiedenis.nl

Bronnen:

• Knmi.nl: Uitleg, Beaufort  
• METoffice.gov.uk: Fact Sheet Beaufort Scale 
• Encyclopaedia Britannica: Beaufort Scale 

Afbeelding:

Francis Beaufort geschilderd door Stephen Pearce [Public domain], via Wikimedia Commons