In 2020 hebben we weer te maken met een schrikkeldag. Waar komen schrikkeldagen eigenlijk vandaan en waarom bestaan ze?

In lijn met het tropisch jaar

Een schrikkeldag is ingevoerd om synchroon te lopen met het tropisch jaar. Een tropisch jaar is de tijd die de aarde nodig heeft om tijdens haar baan om de zon van lentepunt naar lentepunt te draaien. Dit duurt niet exact 365 dagen, maar 365 dagen, 5 uur, 48 minuten en 45,1814 seconden. Zou men toch stipt 365 dagen aanhouden, dan zouden we elke vier jaar bijna een dag tekortkomen: 23 uur en 15 minuten. Op de langere duur zouden de seizoenen volledig verschuiven ten opzichte van de kalender. Schrikkeldag compenseert dit tijdsverschil door elke vier jaar 24 uur toe te voegen.

Goedbedoelde hypercorrectie

Dit is echter weer een hypercorrectie: zo’n 45 minuten te veel. Men heeft, met het introduceren van onze huidige kalender, getracht dit op te lossen door bij elke eeuwwisseling die niet deelbaar is door 400 de schrikkeldag achterwege te laten. Zo was er een schrikkeldag in 2000, maar niet in 1900. Bij de Juliaanse kalender vond deze speciale deling voor de eeuwwisseling nog niet plaats, waardoor men in 1582 maar liefst tien dagen achter liep. De ontwerper van de Gregoriaanse kalender, paus Gregorius XIII, liet daarom in de tijd in één klap van 4 naar 15 oktober gaan.

Mathematisch gezien is dit echter nog steeds niet perfect: elke 400 jaar verliest de cyclus vooralsnog 0,1 dag. Hierdoor loopt men elke 100 jaar zo’n drie kwartier vooruit. Men kan zich daarom afvragen of na een aantal millennia er geen extra correctie doorgevoerd zou moeten worden.

‘Scrickel’-jaar

De term ‘schrikkeljaar’ stamt nog uit de Nederlandse middeleeuwen, waarbij men sprak van scricken, wat ‘met grote passen lopen’ of ‘springen’ betekent. Naar het Engels vertaald, spreekt men om deze reden ook van een leap year. Gek genoeg zijn schrikkeljaren niet de jaren waarbij er een dag wordt overgeslagen, maar juist die waarbij het tijdsverschil van vier kwart dagen wordt ingehaald. Men maakt dus weer een sprongetje terug in de tijd door een schrikkeldag in te voegen.

Tradities

Op zo’n zeldzame dag die maar eens in de vier jaar voorkomt, is het aantrekkelijk om dan juist iets anders dan normaal te doen. Schrikkeldag heeft dan ook diverse opmerkelijke folklore tradities met zich meegebracht. Zo wordt er gezegd dat uit Ierland in de 5de eeuw na Christus een traditie is voortgekomen waarbij op 29 februari de vrouw de man ten huwelijk mag vragen. Een leuke traditie om het oude rollenpatroon mee te doorbreken, zou je zeggen, ware het niet dat er een boete tegenover stond wanneer de man het huwelijksaanzoek weigerde: als straf moest de man de vrouw een zijden japon of een bontjas geven. In de Engelse en Deense varianten is de boete een paar handschoenen, om de schaamte van de vrouw mee te sussen en te verbergen dat er geen ring om haar vinger zat. De Schotse vrouwen waren in ieder geval nog zo attent om de mannen mentaal voor te bereiden door een rood rokje te dragen op 29 februari, ter waarschuwing voor een mogelijk huwelijksaanzoek.

Bijgeloof

In weer andere culturen voorspelt een schrikkeljaar niet veel goeds. Zo leidt in Griekenland een huwelijksverbintenis die aangegaan is in een schrikkeljaar tot echtscheiding, maken Schotse boeren zich zorgen om hun vee (zo luidt het gezegde ‘leap year was never a good sheep year’) en wordt 2020 volgens de Duitsers een koud jaar (‘Schaltjahr wird Kaltjahr’). Of dat klopt, valt nog maar te bezien. Schrikkeldag 2020 zou wel eens erg zacht kunnen worden voor de tijd van het jaar.

Foto van Fluff [CC-BY-SA 3.0}, wikimedia commons.