De European Physical Society (EPS) heeft Sonnenborgh met de prestigieuze titel ‘Historic Site’ geëerd. Voorzitter van de EPS, Petra Rudolf, zei tijdens de onthulling van een plaquette op de gevel van Sonnenborgh zo “de herinnering aan de buitengewone bijdrage van Sonnenborgh aan de natuurkunde” in leven te houden. Maar waar verdient Sonneborgh deze titel, die pas twee keer eerder in Nederland is toegekend, eigenlijk aan?

De Sonnenborgh was oorspronkelijk een verdedigingswerk dat door Keizer Karel V halverwege de 16de eeuw werd aangelegd. In de loop van de jaren begon het bastion ook een steeds belangrijkere rol in de wetenschap te spelen.

Het KNMI en Buys Ballot

Terwijl het verouderde bastion haar rol in de verdediging van Utrecht was verloren, verwierf Sonnenborgh in de 19de eeuw een positie van wetenschappelijk belang. In 1851 kwam de natuurkundige Christopher Buys Ballot op het idee om boven op het bolwerk een sterrenwacht en een weerkundig instituut te bouwen. Op 15 september 1853 werd de eerste steen door koning Willem III gelegd en een klein jaar later, op 31 januari 1854, werd er het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) opgericht.

Buys Ballot maakte internationaal naam met een meteorologische wetmatigheid die hij ontdekte in 1857. De Wet van Buys Ballot luidde: ‘staande met de rug naar de wind, bevindt het lagedrukgebied zich op het noordelijk halfrond links van de waarnemer en het hogedrukgebied rechts van hem’. Ondanks dat deze wetmatigheid al een jaar eerder op papier was gezet door de Amerikaan William Ferrel, lukte het Buys Ballot om zijn wetmatigheid met waarnemingen aan de hand van weerkaarten te bewijzen. Door het verband tussen wind en luchtdruk dat Buys Ballot waarnam, konden weersverwachtingen en waarschuwingen voor stormen worden gemaakt. Zo werd vanuit Sonnenborgh de eerste stormwaarschuwing in 1864 afgegeven.

Sterrenkunde en Ruimteonderzoek

In 1897 verhuisde het KNMI naar De Bilt. Sonnenborgh verloor haar wetenschappelijk belang echter niet. Het sterrenkundig instituut bleef in het inmiddels eeuwenoude bastion en met name het zonneonderzoek van Marcel Minneart en Kees de Jager in de 20ste eeuw zorgde ervoor dat het sterrenkundig instituut op Sonnenborgh opnieuw uitgroeide tot een plek van wetenschappelijk belang. In 1961 richtte Kees de Jager er het Laboratorium voor Ruimteonderzoek op, dat later het Netherlands Research Institute for Space Research zou gaan heten.

Sonnenborgh, dat tegenwoordig een museum en publiekssterrenwacht is, kreeg vanwege deze buitengewone bijdrage aan de wetenschap de titel ‘Historic Site’ van het EPS. Directeur van Sonnenborgh Maarten Reichwein zei daarover vereerd te zijn en “Met deze toekenning is er nog meer waardering voor Sonnenborgh en de onderzoekers die op Sonnenborgh een bijdrage hebben geleverd aan de wetenschap.“