Europa staat opnieuw bovenaan een lijst waar je liever niet op wilt prijken: het is het snelst opwarmende continent ter wereld. Dat blijkt uit het recent verschenen rapport van de Europese klimaatdienst Copernicus en de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO). Maar hoe komt het dat juist Europa de hoogste versnelling heeft ingezet als het gaat om temperatuurstijging?

Dubbel zo snel als het wereldwijde gemiddelde

Sinds de jaren ’80 warmt Europa ongeveer twee keer zo snel op als het wereldwijde gemiddelde. Waar het mondiale klimaat in rap tempo verandert, lijkt Europa nog een versnelling hoger te schakelen. De gemiddelde temperatuur op het continent is in 2024 opnieuw flink gestegen en bereikte op veel plekken recordhoogtes. Maar waarom is dat?

De rol van de noordelijke ligging

Een belangrijk deel van de verklaring ligt in de geografie van Europa. Het continent reikt tot ver in het noorden, waar het grenst aan de poolgebieden. En laat dat nu precies de regio’s zijn die het hardst opwarmen. In de Noordpool verdwijnt ijs in hoog tempo, waardoor er minder zonlicht wordt weerkaatst en de aarde sneller opwarmt. Dit fenomeen, bekend als het albedo-effect, zorgt ervoor dat opwarming zichzelf versterkt. Omdat het noorden van Europa hier sterk door beïnvloed wordt, stijgt de temperatuur op het continent sneller dan gemiddeld.

Groot contrast tussen west en oost

Een ander opvallend punt in het rapport is het groeiende verschil in weersomstandigheden tussen West- en Oost-Europa. Terwijl het westen vorig jaar vaker te maken had met hevige regenval en overstromingen, kampte het oosten met extreme droogte en hitte. Het zuidoosten van Europa, met landen als Roemenië, Bulgarije en Griekenland, kreeg in de zomer van 2024 zelfs te maken met de langste en op één na heetste hittegolf ooit gemeten in de regio. In sommige gebieden waren er meer dan 60 dagen met zogeheten hittestress — dagen waarop het voor mensen fysiek belastend is om buiten te zijn.

Zeewater ook recordwarm

Niet alleen op het land, maar ook op zee werd 2024 een jaar van extremen. De Europese wateren, met name de Middellandse Zee, waren uitzonderlijk warm. In die regio lag de temperatuur gemiddeld 1,2 graad boven normaal. Warmer zeewater beïnvloedt het klimaat op land, omdat het onder andere zorgt voor meer verdamping, wat weer leidt tot heftigere neerslag en sterkere stormen.

Overstromingen en natuurbranden

De gevolgen van de opwarming zijn inmiddels tastbaar. In 2024 had Europa te maken met de zwaarste overstromingen sinds 2013. Stormen zoals Boris brachten enorme hoeveelheden regen met zich mee, wat leidde tot overstromingen in onder andere Duitsland, Polen en Spanje. Tegelijkertijd werden andere delen van het continent geteisterd door natuurbranden als gevolg van aanhoudende droogte. Met name in Zuidoost-Europa waren de omstandigheden ideaal voor het ontstaan van branden: droogte, hoge temperaturen en weinig neerslag.

Wat betekent dit voor de toekomst?

Dat Europa de snelste opwarming doormaakt, heeft verstrekkende gevolgen. Van infrastructuur en landbouw tot gezondheid en toerisme — vrijwel elke sector wordt geraakt door het extremere weer. Volgens de WMO is het dan ook cruciaal dat landen zich snel aanpassen aan het veranderende klimaat. Elke fractie van een graad telt.

Conclusie

De opwarming van Europa is geen abstract probleem meer, maar een dagelijkse realiteit. De combinatie van een noordelijke ligging, veranderende weerpatronen en stijgende zeetemperaturen maakt het continent bijzonder kwetsbaar voor klimaatverandering. Willen we de schade beperken, dan is er geen tijd te verliezen: zowel in het beperken van uitstoot als in het nemen van aanpassingsmaatregelen.