De kwikbarometer, met zo’n lange glazen buis, is een prachtige zeventiende-eeuwse uitvinding. Maar hij is o zo kwetsbaar, en bovendien onhandig in gebruik op open zee aan boord van een slingerend schip.
In de jaren veertig van de negentiende eeuw werd een praktisch alternatief uitgevonden: de aneroïde-barometer, helemaal opgebouwd uit metalen onderdelen en daarom ook holosterieke of metaalbarometer genoemd. Uit de tijd van weerinstrumenten zonder elektronica, het analoge tijdperk. Nederlandse aneroïdebarometer door Wed. G. Hulst van Keulen te Amsterdam.
Tekst: Peter Paul Hattinga Verschure
Deze in geelkopere behuizing gevatte barometer is een van de vroegste in Nederland vervaardigde aneroïde- of metaalbarometers. Dat kon ik opmaken uit de techniek van het binnenwerk. Ik moest de barometer demonteren om hem te reinigen, en daardoor kon ik het binnenwerk ook bekijken. Wat opvalt is het ronde roodkoperen trommeltje. Dat is de luchtledig getrokken ‘doos van Vidie’, genoemd naar de uitvinder van dit systeem, de Fransman Lucien Vidie. Dit luchtledige trommeltje is het luchtdrukgevoelige meetelement. In de vroegste uitvoering van dit systeem, en ook in deze barometer, wordt de doos van Vidie op spanning gehouden door middel van een ijzeren schroefdrukveer.
Na 1860 maakt die gaandeweg steeds vaker plaats voor de tot op de dag van vandaag toegepaste gebogen stalen bladveer. Kenmerkend voor zo’n vroege aneroïdebarometer is verder de korte schaalverdeling, waarbij de afstand tussen 720 en 800 millimeter kwikdruk maar ongeveer een derde van de wijzerplaat bestrijkt. En ook de weerterm ‘Heel Schoon’ wijst op een vroeg exemplaar; die aanduiding verandert al korte tijd later in ‘Zeer schoon’ en nog wat later in ‘Zeer droog’. De barometer is voorzien van een ‘Honderddeelige Thermometer’ met gebogen capillair. Het kwikbolletje bevindt zich achter de schaalplaat. Wed. G. (Gerard) Hulst van Keulen was rond het midden van de negentiende eeuw te Amsterdam werkzaam als instrumentenmaker en vervaardiger van kaarten voor de scheepvaart. Deze aneroïdebarometer moet hij gemaakt hebben rond 1855.
Dit artikel is eerder verschenen in Het Weer Magazine 3 2012
