Onze alledaagse barometer werkt met behulp van een luchtledig rond trommeltje. Honderdvijftig jaar geleden bestond ook een andere uitvoering.

Tekst: Peter Paul Hattinga Verschure

In de eerste helft van de negentiende eeuw werden de eerste bruikbare ‘aneroïde’ barometers, dus zonder kwik, gefabriceerd (a staat voor zonder, neros staat voor vloeistof). De Franse ingenieur Lucien Vidie uit Nantes kreeg zijn eerste patent op een aneroïde barometer in 1844. De werking ervan berustte op een luchtledig gepompt metalen trommeltje, dat min of meer werd ingedrukt al naar gelang de luchtdruk varieerde. Die vormverandering werd vergroot weergegeven door een wijzer. Hij werkte zijn uitvinding verder uit, en al enkele jaren later werden barometers volgens zijn methode geproduceerd in Engeland. Rond dezelfde tijd vond de Parijse instrumentmaker Eugène Bourdon een mechaniek uit dat was gebaseerd op een rondgebogen luchtledige platte buis, die van vorm veranderde bij verandering van luchtdruk. Ook zijn vinding werd industrieel toegepast in barometers (en nog veel meer in manometers waaraan in het opkomende stoomtijdperk een groeiende behoefte was). Beide typen barometers werden in de negentiende eeuw naast elkaar geproduceerd, maar de barometers van Vidie waren veruit in de meerderheid. Het barometermechaniek van Bourdon bleek in de praktijk kwetsbaarder dan dat van Vidie, en raakte na ongeveer 1890 uit de productie.

De barometer die hier is afgebeeld, werkt volgens het principe van Bourdon. Dit model heeft een facetgeslepen frontglas waar de schaalverdeling en weersaanduidingen op de binnenzijde zijn gedrukt. Door deze constructie is het fraaie messing mechaniekje goed te zien. Tegen de achterzijde zien we de kenmerkende verticale strip, waarop de ronde vacuümbuis en de wijzeras zijn gemonteerd. De uiteinden van de vacuümbuis zijn met kleine Onze alledaagse barometer werkt met behulp van een luchtledig rond trommeltje. Honderdvijftig jaar geleden bestond ook een andere uitvoering. hefboompjes verbonden met een tandheugel die de as van de wijzer aan het draaien brengt en zo de vormverandering van de buis - lees: luchtdrukveranderingen - overbrengt op de barometerwijzer. Ditzelfde systeem wordt nog altijd toegepast in analoge manometers.

Dit artikel is eerder verschenen in Het Weermagazine | jaargang 15 | nr 6 | dec'14-jan'15