Op vakantie in de bergen? Dat kan wel eens nieuwe, indrukwekkende weerbelevenissen met zich meebrengen, zoals de föhn.

Hoe weet je of je met een föhn te maken hebt gehad?

Inderdaad, ‘hebt gehad’. De föhn is namelijk iets terugblikkends: na urenlang de berg op te hebben gewandeld in de striemende regen bereik je eindelijk te top van de berg. Daar kijk je uit over het dal en zie je dat aan de andere kant van de berg het zonnetje schijnt als nooit tevoren. Dát contrast is een föhn.

De chemie achter een föhn

Simpel gezegd is de föhn een verandering van natte en koude omstandigheden aan de ene kant van een berg, naar warmere en drogere omstandigheden aan de andere (lijwaartse) kant van de berg. Het ontstaan van de föhn kan meerdere, complexe oorzaken hebben. Mocht je je willen wagen aan een wat technische uitleg, zie onderstaande oorzaken van een föhn uiteengezet:

Condensatie en neerslag

Wanneer lucht van een hoger gelegen terrein omhoog wordt geduwd, zet het uit en koelt het af door de afnemende druk in de hoogte. Omdat koudere lucht minder waterdamp kan vasthouden, condenseert vocht om wolken te vormen en komt neer als regen of sneeuw boven de helling van de berg. De metamorfose van damp naar vloeibaar water gaat gepaard met verwarming, en de daaropvolgende verwijdering van vocht als neerslag maakt deze warmtetoename onomkeerbaar, wat leidt tot de warme, droge weersomstandigheden aan de lijzijde van de berg. Dit mechanisme is een goede illustratie van atmosferische thermodynamica geworden en leent zich voor aantrekkelijke diagrammen. Wanneer er echter geen neerslag is, moet de föhn een andere oorzaak hebben.

Het naar boven trekken van lucht

Wanneer de naderende winden niet sterk genoeg zijn om de lage luchtstroming de berg op en over de bergbarrière te stuwen, wordt de lucht door de berg 'geblokkeerd'. Dan kan alleen lucht hoger in de buurt van de bergtop de lijzijde op en af waaien, in de vorm van een föhn. Deze hogere berggebieden zorgen voor lucht die warmer en droger wordt aan de lijzijde.

Turbulente menging

Wanneer rivierwater over rotsen stroomt, wordt turbulentie gegenereerd in de vorm van stroomversnellingen. Hetzelfde gebeurt met lucht: wanneer lucht over bergen stroomt, treedt turbulentie op en wordt de atmosfeer verticaal gemengd. Deze menging leidt in het algemeen tot een opwarming naar beneden toe en een opwaartse bevochtiging van de luchtstroom over de berg, met als bijgevolg warmere, drogere lucht in de valleien.

Opwarming

Droge föhn-omstandigheden zorgen voor regenschaduwen in de luwte van bergen, waar heldere, zonnige omstandigheden heersen. Dit leidt vaak tot een groter stralingseffect en opwarming overdag. Dit type is vooral belangrijk in koude gebieden waar sneeuw of ijs smelt en/of lawines een risico vormen.

Bron: Met Office UK