Wie dacht dat de wondere wereld van het weer geen geheimen meer kent heeft het mis. Nog niet zo lang geleden is het bericht verschenen dat er een nieuw weerfenomeen is ontdekt. Het gaat om een wolkentype, dat niet lijkt op de gebruikelijke wolken. De laatste keer dat dit gebeurde was in 1951. Fenomenen als deze worden bij het ontdekken vastgelegd in internationaal erkende wolkenatlassen. Ze krijgen hiermee een officiële plaats in de gestandaardiseerde wolkenclassificatie.
Met de opkomst van de moderne meteorologie ontstond ook de wens om wolkentypen te identificeren. Vanuit de overtuiging dat weersvoorspellingen accurater werden naarmate men meer wist van het ontstaan van wolken probeerde de eerste meteorologen om de vervorming van wolken te begrijpen. Voor dit doeleinde was een duidelijke begrijpbare classificatie nodig.
Het was de Brit Luke Howard die aan de wieg stond van het eerste internationale classificeringssysteem. Hij publiceerde dit systeem in 1802. Hij werd geïnspireerd door Carolus Linnaeus’ classificatie van het dierenrijk. Howard gaf alle soorten wolken Latijnse namen. Een combinatie van twee Latijnse namen gaven aan van welke klasse Zijn classificatie kende drie soorten wolken: krullende wolken (Cirrus), opgehoopte wolken (Cumulus) en verspreide wolken (Stratus). Een combinatie van deze eigenschappen kon dan weer nieuwe wolkensoorten vormen. Zo bestond de Cirro-Cumulus uit losse en dunne wolkjes die zich zichtbaar bij elkaar bevinden.
Wolkenclassificatie wordt verbeterd
Een nieuwe mijlpaal wordt gevormd door de inspanningen van Ralph Abercromby en Hugo Hildebrandsson. De meteorologen werkten samen om een het classificatiesysteem te verbeteren en breidde het bestaande stelsel uit. Voortaan werden wolken gerangschikt naar de hoogte waarop deze zich bevinden. Naast de hoogte was het uiterlijk van de wolk belangrijk; de Latijnse namen werden overgenomen van Luke Howards systeem.
Hoge wolken
Volgens de nieuwe classificatie bestaat de naam van een wolk dus uit meerdere woorden. Allereerst is er sprake van een letter die verwijst naar de hoogte van de wolk. Dit laatste wordt ook wel de ‘wolkenfamilie’ genoemd. Men maakt hier een onderscheid tussen laag, middelhoog en hoog. Eventueel vormen de verticaal gevormde wolken een aparte categorie. Vervolgens beschrijft men het geslacht van de wolk. Dit geeft men weer met de Latijnse termen die Howard ooit introduceerde. Ook in deze nieuwe classificatie combineert men de namen van deze geslachten. In sommige gevallen voegt men hier nog een derde of zelfs een vierde naam aan bij. Deze naam, de soortnaam of ondersoortnaam, geeft verdere eigenschappen weer. Dit gebeurt wederom met een Latijnse term.
Een voorbeeld
Het is bijvoorbeeld mogelijk dat hoge wolken de naam dragen van: Cirrus Castellanus Duplicatus. Tegelijkertijd kunnen andere wolken een vergelijkbare naam dragen: er bestaan lage wolken met de naam Stratocumulus Castellanus Duplicatus. In dit geval zijn een aantal eigenschappen gelijk, er is sprake van de aanwezigheid van ‘torentjes’ (Castellanus) op de wolk. De wolken zelf, zijn echter zeer verschillend; de eerste lijkt van de grond hoog en sliertachtig terwijl de tweede lager hangt en een stapelende opbouw heeft.
Naar de nieuwe standaard
Hildebrandsson publiceerde zijn Wolkenatlas in 1890. Het werd goed ontvangen en bij de meteorologenconferentie van 1891 werd dit nieuwe stelsel geaccepteerd als de nieuwe standaard voor het onderzoek van de jonge Internationale Meteorologische Organisatie. Deze organisatie zou in 1951 uitgroeien tot de Wereld- Meteorologische- Organisatie (WMO) en deze organisatie beheert namens de Verenigde Naties het internationale onderzoek naar de atmosfeer en weersverschijnselen.
Aanpassingen en nieuwigheden
Tegenwoordig geldt het systeem van Hildebrandsson als de wereldstandaard. In de loop van de tijd zijn er echter wel kleine aanpassingen gemaakt. Er zijn bijvoorbeeld een aantal namen veranderd. In het geval van een bijzondere ontdekking word een nieuw wolkentype toegevoegd. De erkenning van nieuwe wolkentypen is een langdurig en bureaucratisch proces. Het is dan ook niet vreemd dat de laatste officiële aanpassing van het systeem zo lang geleden plaatsvond.
Dit artikel is geschreven door Jonathan van Varik
Bronnen:
http://www.rmets.org/weather-and-climate/observing/luke-howard-and-cloud-names
ftp://www.wmo.ch/Documents/PublicWeb/amp/mmop/documents/JCOMM-TR/J-TR-27-BRU150-Proceedings/DOCUMENTS_JCOMM_27/Session_2/2_2_Sarukhanian.pdf
http://www.rmets.org/weather-and-climate/observing/luke-howard-and-cloud-names
https://www.wmo.int/pages/about/index_en.html
http://web.atmos.ucla.edu/AS3/scrns/pdf_files/06b.cloudtypes.aos3.big.pdf
Dit artikel is geschreven door Jonathan van Varik
