Nachtvorsten in juni en in augustus. Koude dagen met zware buien, en sneeuw in de Alpendalen. De zomer van het jaar 1816 staat te boek als 'het jaar zonder zomer'. De oorzaak wordt gezocht in de uitbarsting van de vulkaan Tambora in het jaar ervoor, op het Indonesische eiland Sumbawa. Ligt het aan die eruptie van mythische omvang dat die zomer zo in de herinnering is gebleven?

Tekst: Peter Paul Hattinga Verschure

Dat die zomer van 1816 koud was in Nederland staat buiten kijf. Na een winterse februari met strenge vorst op de tiende was het voorjaar kil, met tot in april nog wel nachttemperaturen onder nul. Op 15 april sneeuwde het. De gemiddelde zomertemperatuur bleef steken bij ruim 14 graden, zo'n twee graden lager dan wat normaal was in die jaren. Met een gemiddelde temperatuur van 12,4 graden was juni ronduit koud. Zulke temperaturen heersten die maand in heel West-Europa en de temperatuurafwijkingen waren dan ook het grootst in Frankrijk, met afwijkingen tot meer dan 3 graden onder het gemiddelde. In Rusland en Oekraïne was de gemiddelde zomertemperatuur juist wat boven normaal. Ook in de Nieuwe Wereld was de zomer veel kouder dan normaal. Wat was er aan de hand? Daarvoor moeten we naar de andere kant van de wereld.

De Sunda-archipel is een van de meest vulkanisch actieve gebieden op aarde. Onder Indonesië schuiven tektonische platen over elkaar, de Euraziatische plaat vanuit het noorden en de Australische Plaat vanuit het zuiden. De eilanden Sumatra, Java, Bali, Sumbawa en verder tot Timor vormen dan ook één lange strook van vulkanisme. Rookpluimen, gerommel en aardbevingen zijn in die streken geen ongewone verschijnselen. De na 1810 al een paar jaar onrustige Tambora, op de wat afgelegen noordelijke punt van Sumbawa, leek daarop geen uitzondering. Nu en dan werden in de omgeving aardschokken gevoeld en uit de top van de 4300 meter hoge vulkaan stegen soms zwarte rookpluimen op. De lokale priesters stelden de bevolking gerust. Het waren de goden die tevoorschijn kwamen om het eiland van vreemde overheersers te bevrijden. Er werd geen directe bedreiging gevoeld.
Tot 5 april 1815.

Het hele verhaal lezen? Je vind het in het komende nummer van Het Weer Magazine. Nog geen abonnee? Neem vóór 9 juli 16:00 uur een abonnement, dan ontvang je Het Weer Magazine voortaan thuis.

1 jaar Het Weer Magazine voor slechts € 22,50 (i.p.v. € 33,50) én 2 cadeaus t.w.v. minimaal € 17,-!