Op 1 maart ging de klimatologische lente van start. Zelfs de krokussen staan weer in bloei. Desondanks steeg in de afgelopen week de temperatuur in de stratosfeer plotseling, wat wel eens kan leiden tot winterse perikelen. Is de winter dan toch nog niet helemaal voorbij?
De plotselinge stratosferische opwarming
In het Noordpoolgebied wordt het iedere winter heel koud door een gebrek aan zonlicht. Ditzelfde gebeurt in de lucht die zich op zo’n 15 tot 20 kilometer daarboven bevindt, de stratosfeer. De koude lucht die is opgehoopt, uit zich dan in de ‘poolwervel’; een enorme wervel met krachtige westenwinden. De kracht van de wind is vaak afhankelijk van het temperatuurverschil met de lucht buiten de wervel: wanneer dit verschil groot is, wordt de wind sterker. Over het algemeen is de poolwervel vrij stabiel, maar de afgelopen weken werd deze sterk verstoord, waardoor de koude lucht in de poolwervel zich is gaan mengen met de warme lucht uit her zuiden. Hierdoor is de temperatuur in de stratosfeer met meer dan 20 graden gestegen. Zo’n gebeurtenis heet ook wel een ‘plotselinge stratosferische opwarming’. Na zo’n opwarming is de kans op een koude periode ergens op het noordelijk halfrond groter dan normaal.
Het Weer Magazine enige Nederlandstalige tijdschrift exclusief gewijd aan weer en klimaat. Met alles over interessante weerfenomenen van toen en nu. Test én vergroot je kennis van weerweetjes en weerfeitjes. Het Weer Magazine vertelt je precies hoe het zit.
Wat heeft de verstoring van de poolwervel veroorzaakt?
Onder de stratosfeer, bevindt zich nog een luchtlaag: de troposfeer. Hierin waaien sterke westenwinden rond: dit is de ‘straalstroom’, een zeer sterke wind die op zo’n 9 tot 10 kilometer boven de grond waait met snelheden tot 10 kilometer per uur. Wanneer er golven in deze straalstorm ontstaan, gaat deze van noord naar zuid slingeren en kan dan zo sterk worden, dat deze doordringt tot in de stratosfeer – waar de poolwervel zich bevindt. Natuurverschijnselen zoals stormen en grote bergketens zorgen voor het aanzetten van deze golven in de troposfeer. Deze golven verstoren de poolwervel soms zo sterk dat deze opbreekt.
Wat merken we daarvan?
Na zo’n plotselinge stratosferische opwarming is de kans op een koude periode ergens op het noordelijk halfrond groter dan normaal. Dit kan plaatsvinden in Azië, Amerika of Europa, maar waar het precies gaat gebeuren, weten we niet vooraf. Mocht het in Nederland plaatsvinden, dan zou dat zacht winterweer met wind uit het westen betekenen. Oftewel: Ruim je dikke wintertruien nog maar even niet op.
